NIEUWS 15 mei 2018 Nieuws van SKAO
Buck: Houd de CO2-Prestatieladder toegankelijk
Na 7 jaar in het bestuur van de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO), gaat Patrick Buck met pensioen en neemt hij afscheid als voorzitter. De voormalig directeur projecten bij ProRail heeft aan de wieg gestaan van de CO2-Prestatieladder en herinnert zich hoe het allemaal begon. Nu de maatschappij en het bedrijfsleven het belang inzien van duurzaamheid en CO2-reductie, ziet de oud-directeur een mooie toekomst voor de ladder als hét CO2-managementsysteem van Nederland.
Als directeur projecten bij ProRail was Buck hoofdverantwoordelijk voor alles dat de spoorwegbeheerder bouwt en verbouwt, zoals stationsgebouwen in verschillende steden. Voordat hij aan de slag ging als directeur projecten was Buck verantwoordelijk voor de Betuweroute, een spoorlijn van 172 kilometer lang die enkel bestemd is voor goederentreinen. De spoorlijn brengt goederentreinen vanaf de Rotterdamse en Amsterdamse haven binnen 2 uur – zonder te stoppen – in Duitsland. Een bijzonder, maar omstreden project, stelt Buck. “Doordat er geen reizigerstreinen op de spoorlijn rijden, was er veel protest tegen de komst van de Betuweroute. Het zou leiden tot overlast voor omwonenden”, zegt hij. “Uiteindelijk is het project een succes geworden, omdat we veel aandacht besteedden aan het voorkomen van overlast en het behouden van de leefomgeving. Daarin stond duurzaamheid centraal.”
Duurzaamheid concreet maken
Volgens de oud-directeur heeft duurzaamheid altijd een belangrijke rol gespeeld in zijn carrière. Als jonge student Civiele Techniek aan de TU Delft in de jaren ’70, leerde hij over de gevolgen van watervervuiling. “Zure regen en de vervuiling van rivieren, waarin verschillende chemische bedrijven hun afvalwater stortten, waren de grootste milieuproblemen in die tijd. Door het storten van afvalwater in de rivieren, steeg de watertemperatuur. Tijdens mijn studie heb ik moeten berekenen wat voor gevolgen de temperatuurstijging heeft op rivieren, als de bedrijven dezelfde koers zouden varen. Zo zou de Rijn in 2013 kokend het land binnenkomen en zou deze volledig opdrogen in 2020. Gelukkig is het besef gekomen dat het zo niet langer kon en zijn er maatregelen genomen ter bescherming van het milieu.”
“Dezelfde houding zie ik nu opkomen in de maatschappij en in het bedrijfsleven”, vervolgt Buck. “We beseffen dat we niet op dezelfde koers kunnen blijven doorgaan, als we genoeg willen overlaten voor de komende generaties. Instrumenten als de CO2-Prestatieladder zijn daarom noodzakelijk om concreet te maken wat we gaan doen om verandering teweeg te brengen.”
De basisprincipes van de CO2-Prestatieladder
De CO2-Prestatieladder maakte vaart toen bekend werd dat alle aanbestedingen in Nederland in 2020 100 procent duurzaam moesten worden. De lat werd gelijk op Olympische hoogte gelegd, vindt Buck. Als de op een na grootste aanbestedende dienst in Nederland, heeft ProRail daarom besloten om duurzaamheid te verankeren in project-uitvragen. Maar hoe krijgt duurzaamheid vorm in aanbestedingstrajecten en uiteindelijk in de praktijk? Dat was de grote vraag. “Bij ProRail beseften we dat we dan verschillende eisen moeten stellen aan de materialen die we inkopen, zoals staal, beton en diesel. Onze aannemers moeten dan aantonen dat zij deze materialen duurzaam inkopen en voor elk materiaal is er bewijs nodig dat het op maatschappelijk verantwoorde manier is verkregen. Dit leidt natuurlijk tot administratieve belasting en rompslomp”, vertelt de voormalig ProRail-directeur projecten.
“Op dat moment besloten we dat dat anders kon. We wilden een slimmer systeem ontwikkelen, waarbij organisaties niet onnodig werd belast met administratie en papierwerk om aan te tonen dat zij aan duurzaamheid werken. We wilden dat organisaties op hun eigen manier invulling geven aan duurzaamheid en daarvoor worden beoordeeld door een onafhankelijke instelling. Vervolgens moet die beoordeling als bewijs dienen, dat aantoont in hoeverre het bedrijf ambitieus is op het gebied van duurzaamheid. Zo ontstond het basisprincipe van de ladder.”
Naast de ruimte die organisaties krijgen om een eigen invulling te geven aan duurzaamheid, moeten de koplopers worden beloond. Hoe meer een organisatie doet om duurzaamheid te waarborgen in de projecten en in de bedrijfsvoering, des te meer voordelen in het aanbestedingstraject. “Dat vertaalt zich naar de gunningsvoordeel die gecertificeerde organisaties kunnen krijgen op hun inschrijving bij aanbestedingen. Het belonen van koplopers is het tweede basisprincipe van de CO2-Prestatieladder. Met beide principes in gedachten heeft ProRail de ladder tot stand gebracht en aanbestedingen gedaan. We merkten dat er veel interesse was vanuit de markt om met het CO2-managementsysteem aan de slag te gaan. Niet alleen in de infrastructuursector, maar ook in andere sectoren.”
Artikel gaat verder onder de foto.
Het juiste voorbeeld geven
Niet lang na de introductie van de CO2-Prestatieladder in de spoorsector, zagen andere publieke opdrachtgevers de meerwaarde van het instrument om duurzaamheid in andere sectoren aan te jagen. “Toen is de gedachte ontstaan om het instrument af te staan aan een onafhankelijke instelling. Zo was ProRail in contact gekomen met het HIER Klimaatbureau. Vervolgens is de CO2-Prestatieladder in 2011 overgedragen aan SKAO, met het HIER Klimaatbureau als secretariaat. Nu zijn we zeven jaar verder en zijn er meer dan 850 certificaten uitgereikt aan organisaties in verschillende sectoren”, zegt Buck.
“We hadden niet verwacht dat de CO2-Prestatieladder zo goed zou worden ontvangen door andere sectoren. In eerste instantie dachten we dat het systeem beperkt zou blijven tot de spoorsector. Totdat Rijkswaterstaat besloot om ermee aan de slag te gaan. Rijkswaterstaat is de grootste aanbestedende dienst van Nederland en ProRail de op een na grootste. Als die twee grote opdrachtgevers de ladder gebruiken in aanbestedingen en daarmee het juiste voorbeeld geven, dan zal de rest van zelf volgen. En dat is ook gebeurd.”
Buck wijst op het Gelderse Energieakkoord, waarin Gelderse gemeenten die het akkoord ondertekend hebben, zich committeren aan een grootschalige introductie van de ladder. “Dit is een grote mijlpaal. Als alle gemeenten in Nederland zich laten certificeren op de ladder en het opnemen als aanbestedingsinstrument, dan ontstaat er een enorme boost voor CO2-reductie. Een andere grote mijlpaal voor de ladder is het aantal sectoren dat gebruikmaakt van het systeem”, aldus de oud-directeur. Naast de bouw- en infrasector, zijn organisaties gecertificeerd op de ladder actief in onder andere de ICT-, afval-, en groensector. “Zelfs de KNVB is gecertificeerd op de Ladder.”
‘Houd het toegankelijk’
Door het toenemende belang van duurzaamheid in de maatschappij en in het bedrijfsleven, ziet Buck kansen voor de CO2-Prestatieladder om een grote bijdrage te leveren aan de transitie naar een klimaatneutraal Nederland. Daarvoor moet de ladder nog wel enkele uitdagingen doorstaan. “De CO2-Prestatieladder moet toegankelijk blijven voor alle organisaties, zowel groot als mkb. Dat betekent dat het systeem duidelijke taal moet gebruiken en door iedereen wordt begrepen”, zegt de voormalig directeur. “Er zullen ook nieuwe wetten en regelgeving komen op het gebied van duurzaamheid. Het zou de ladder goed doen als organisaties aan deze wetten kunnen voldoen door een CO2-bewust certificaat te halen.”
“Het managementsysteem moet daarom up to date blijven en aansluiting vinden bij de meest recente ontwikkelingen. Denk bijvoorbeeld aan circulaire economie. Ook daarin kan de CO2-Prestatieladder een bijdrage leveren. Als ik kijk naar het enthousiasme van de mensen achter de CO2-Prestatieladder en de energie die ze erin stoppen, dan zie ik kansen voor de ladder om daadwerkelijk hét CO2-managementinstrument van Nederland te worden.”