Maatschappelijke ontwikkelingen van invloed op genomen maatregelen

In april van dit jaar kwam de Rapportage Maatregellijst 2019 uit. Dit is een overzicht van CO₂ -reducerende maatregelen die in dat jaar door gecertificeerde organisaties zijn genomen.
Hoe kijkt Gijs Termeer, programmadirecteur van SKAO, tegen de genomen maatregelen aan en wat verwacht hij voor de komende tijd? Hoe staan de maatregelen in verband met sommige maatschappelijke ontwikkelingen? Lees hier zijn bevindingen.

Door: Gijs Termeer

Steeds meer organisaties stappen over van fossiel naar elektrisch en hybride

In de rapportage van de Maatregellijst is een duidelijke groei te zien in het gebruik van hybride en elektrisch materieel op de bouwplaats en in projecten. In 2018 zagen we hiervoor de eerste CO₂ -reducerende maatregelen verschijnen, opgevoerd door de gecertificeerde bedrijven. Gezien de aandacht voor het Klimaatakkoord en de discussie rond stikstof in 2019 was te verwachten dat organisaties hierop zouden reageren.

Bijna 10% van de bedrijven dat materieel voor de bouwplaats gebruikt (kranen, graafmachines, etc.) heeft inmiddels minstens één hybride of full electric machine op de bouwplaats staan. Een twintigtal bedrijven heeft al meerdere full electric machines draaien op de bouwplaats. De verwachting is dat het gebruik van deze machines de komende jaren sterk toe zal nemen. Belangrijk aandachtspunt daarbij is de beschikbaarheid van met name elektrische alternatieven voor het zwaarder materieel.

Niet alleen bij het materieel op de bouwplaats is een sterke toename te zien van hybride en elektrisch materieel te zien. Ook bij het lichtere handgereedschap is een sterke groei te zien. Zo verdrievoudigde het aantal bedrijven (250 in totaal) dat maatregelen neemt om elektrisch handgereedschap te gebruiken. Ook in transport en logistiek zien we een toename van hybride en full electric vervoer, maar daar zie je ook een groei van alternatieve brandstoffen (zoals de inzet van biodiesel).

Maatschappelijke ontwikkelingen en de Maatregellijst

Er is nog een lange weg te gaan voordat projecten klimaatneutraal en circulair kunnen worden uitgevoerd. Twee maatschappelijke ontwikkelingen in 2019 spelen echter een belangrijke rol in de versnelling. Dat zijn ten eerste het Klimaatakkoord en ten tweede de stikstofdiscussie n.a.v. de Programma Aanpak Stikstof (PAS) uitspraak. Een derde ontwikkeling in 2020 is bovendien de lancering van “Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten”, de strategie van het Ministerie van IenW.

1. Het Klimaatakkoord

Op 28 juni 2019 werd het Klimaatakkoord gepresenteerd. Hieraan gingen maanden aan onderhandelen aan vijf tafels vooraf. De aandacht voor de aanpak van het klimaatprobleem is daarmee inmiddels echt een brede, maatschappelijke discussie geworden. In het Klimaatakkoord staan ook allerlei maatregelen die direct van invloed zijn op de bedrijven die gecertificeerd zijn voor de CO₂ -Prestatieladder. Uiteraard staan daarin alle maatregelen die met mobiliteit te maken hebben, maar ook meer specifieke maatregelen rond de Grond- Weg en Waterbouw, logistiek, materieel en de bouwplaats. SKAO volgt nauwlettend de ontwikkelingen en maatregelen die in het kader van het Klimaatakkoord rond deze thema’s ontwikkeld worden. Zo zijn alle maatregelen uit het Klimaatakkoord, die relevant zijn voor ladderbedrijven (rond bijvoorbeeld personenmobiliteit) doorgevoerd in de Maatregellijst.

2. De PAS-uitspraak en de stikstofdiscussie

Het kan niemand ontgaan zijn. Op 29 mei 2019 deed de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State twee belangrijke uitspraken over het Programma Aanpak Stikstof (PAS).

De Afdeling bestuursrechtspraak oordeelde dat de PAS niet als basis mag worden gebruikt voor toestemming voor activiteiten die extra stikstofuitstoot veroorzaken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de uitbreiding van een veehouderij of de aanleg van een nieuwe weg. Op basis van de PAS wordt vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Zo’n toestemming vooraf mag niet op grond van de Europese Habitatrichtlijn. Die eist namelijk dat vooraf vast moet staan dat de geplande maatregelen daadwerkelijk resultaat hebben.

Hiermee kwam in één klap de vergunningverlening van bijna alle bouwprojecten in Nederland stil te liggen. En daarmee dus ook de nieuwe projecten in de Grond- Weg- Waterbouw. De bouwmachines, het materieel van de aannemers zijn een belangrijke bron van stikstofuitstoot bij de aanleg en onderhoud van (nieuwe) infrastructuur. De uitstoot per type machine (onderverdeeld in Europese “Stagenormen”) verschilt echter sterk. Zie ook de figuur hieronder. Een stage IV machine uit 2014 stoot zo 80% minder NOx uit t.o.v. een stage 3B uit 2011. Volledig elektrische machines stoten lokaal helemaal geen NOx uit. Een belangrijk element bij de discussie rond stikstof, anders dan bij CO₂ , is wáár de stikstof wordt uitgestoten.

(Bron: Factsheet Impact Mobiele Werktuigen – BMWT en Natuur & Milieu)

3. Strategie ministerie IenW

Begin 2020 lanceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) haar strategie “Naar klimaatneutrale en circulaire rijksinfrastructuurprojecten”. Het Ministerie van IenW heeft de ambitie uiterlijk in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn en circulair te werken. Dit houdt in dat ze dan evenveel energie zelf opwekken als ze verbruiken en geen CO₂ of andere broeikasgassen uitstoten. De strategie geeft een overzicht van de bronnen van CO₂ -uitstoot van het ministerie en haar twee belangrijkste infrastructuurbeheerorganisaties Rijkswaterstaat en ProRail. Voor de eigen organisaties als voor de keten. Zowel het Ministerie van I&W en ProRail zijn gecertificeerd voor de CO₂ -Prestatieladder (op niveau 4 respectievelijk niveau 5). Voor Rijkswaterstaat en ProRail zijn 8 transitiepaden benoemd:

1.  Droog grondverzet en overige mobiele werktuigen (RWS)
2.  Kunstwerken (RWS)
3.  Kustlijnzorg en vaargeulonderhoud (RWS)
4.  Wegverharding (RWS)
5.  Bovenbouw spoor (ProRail)
6.  Energievoorziening (ProRail)
7.  Grondverzet en inzet materieel (ProRail)
8.  Kunstwerken en overig materiaal (ProRail)

Maatregellijst SKAO inspireert om nieuwe maatregelen te nemen

Bovengenoemde ontwikkelingen uit 2019 hebben invloed gehad op de maatregelen die bedrijven nemen m.b.t. het gebruik van machines op de bouwplaats. We verwachten dat de komende jaren het aantal genomen maatregelen rond duurzamer materieel sterk zullen groeien. De Maatregellijst speelt daarin een belangrijke rol. Als inspirator, voor vergelijking, lancering van nieuwe maatregelen en om trends te kunnen waarnemen.

Meetlat materieelinzet: duurzaam wordt beloond

Daarnaast werkt SKAO, samen met opdrachtgevers en brancheorganisaties, sinds begin 2019 aan de ontwikkeling van een meetlat voor materieelinzet. Deze bevindt zich, begin 2020, in de afrondende fase. Doel van deze meetlat is om op basis van de Milieu Kosten Indicator (MKI), bedrijven met duurzamer materieel te belonen in de gunning. SKAO sluit met de ontwikkeling aan bij de diverse Green Deals in de sector (Duurzaam GWW 2.0 en Het Nieuwe Draaien) en de ontwikkelingen van de transitiepaden grondverzet en materieel van RWS en ProRail. Na de zomer van 2020 gaat SKAO hiervoor in samenwerking met Rijkswaterstaat trainingen voor lokale opdrachtgevers organiseren.

Dit stuk is eerder verschenen als onderdeel van de Rapportage Maatregellijst 2019

Dit stuk is eerder verschenen als onderdeel van de Rapportage Maatregellijst 2019