Daarmee is 2016 het derde recordjaar op rij: 2014 en 2015 waren ook al de boeken ingegaan als de warmste sinds 1880. Het is voor het eerst dat het warmterecord in drie achtereenvolgende jaren is gebroken. De gemiddelde wereldtemperatuur lag vorig jaar 0,1 graad Celsius hoger dan het jaar daarvoor, toen bleek dat de gemiddelde temperatuur sinds 1880 met 0,9 graad Celsius was gestegen.

El Niño

Oorzaak van de temperatuurstijging zijn de toenemende concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer en het fenomeen El Niño: eens in de vijf tot tien jaar komt in de Stille Oceaan veel warm water naar boven waardoor de temperatuur in de omliggende landen oploopt. De laatste El Niño begon in 2015 en droeg bij aan een onafgebroken reeks maandelijkse warmterecords, waaraan in het najaar van 2016 pas een einde kwam.

Er waren wetenschappers die zeiden dat de opwarming de afgelopen jaren minder werd. Maar de nieuwe cijfers tonen aan dat de trend doorzet: de aarde wordt steeds warmer, zegt klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI. We zitten nu meer dan een graad Celsius boven het niveau van voor het industriële tijdperk.  Omdat de pre-industriële ondergrens niet vaststaat komt niet elke organisatie op precies dezelfde cijfers uit. De meeste schattingen van de temperatuurstijging van 2016 ten opzichte van het pre-industriële tijdperk liggen tussen de 1,1 en 1,2 graad Celsius. In het Akkoord van Parijs is afgesproken dat de temperatuur op aarde hooguit 2 graden en liever niet meer dan 1,5 graad mag stijgen.

Geen recordjaar

Voor  Nederland was 2016 geen recordjaar. Al komt het met een gemiddelde van 10,7 graden wel in de top tien van warmste jaren sinds het begin van de metingen in De Bilt in de vroege 18e eeuw. In Nederland speelde het effect van El Niño een veel kleinere rol, aldus Van Oldenborgh. Nederlands recordjaar was 2014: toen lag de gemiddelde temperatuur op 11,7 graden.

We kijken nu niet meer naar iets dat alleen door wetenschappers wordt gezien, zei Gavin Schmidt van de NASA. Het wordt merkbaar in het dagelijks leven van mensen. Vooral de buitengewone temperatuurstijging op de Noordpool baart hem grote zorgen. Maar niet alleen de bewoners van het poolgebied, waar het ijs in hoog tempo smelt, ervaren de gevolgen van klimaatverandering. Droogte trof onder meer Afrika. In diverse landen kregen bewoners te met het hitterecords.

Extreem weer

Klimaatverandering leidt tot meer extreem weer: uitschieters in temperatuur, zwaardere stormen, meer neerslag, langere perioden van droogte. Ook de patronen van zacht weer veranderen. Onderzoekers van de NOAA en de Princeton Universiteit publiceerden deze week een studie in Climate Change waaruit blijkt dat sommige gebieden op aarde minder aangename dagen krijgen en andere juist meer.

Volgens deze wetenschappers zal het aantal zachte dagen – met temperaturen tussen de 18 en 30 graden, weinig neerslag en lage luchtvochtigheid – afnemen. Wereldwijd zijn er jaarlijks gemiddeld zon 74 milde dagen. Dat zullen er in 2035 4 minder zijn en 10 minder in 2081.

In de tropen zal het aantal dagen van gematigd weer het sterkst afnemen, als gevolg van stijgende temperaturen en toenemende luchtvochtigheid. Tegen het eind van de eeuw zullen in delen van Afrika, Azië en Latijns Amerika 15 tot 50 minder aangename dagen per jaar voorkomen, zo voorspellen de onderzoekers. Europa, grote delen van de VS en Canada behoren tot de gebieden die juist meer zachte dagen zullen krijgen: de winters worden minder koud, de lente en de herfst gaan langer duren.

Bron Volkskrant