Met de herasfaltering van een ringweg in Ierland werd voor het eerst een CO2-Prestatieladderproject buiten Nederland en België afgerond. En met succes: het project leverde maar liefst 21 procent CO2-reductie op. De Ierse pilot is opgezet door de Irish Green Building Council (IGBC), de lokale partner van SKAO, SKAO zelf en Transport Infrastructure Ireland (TII). George Thurley van SKAO en Marianne Ibrahim van IGBC leggen uit hoe de pilot tot stand is gekomen, welke indrukwekkende resultaten het heeft opgeleverd en hoe het project een sneeuwbaleffect zou moeten creëren.

SKAO is al een paar jaar actief bezig om deCO2-Prestatieladder ook buiten Nederland en België uit te rollen. Uit een haalbaarheidsstudie uit 2022 van het International Institute for Sustainable Development (IISD) kwam Ierland naar voren als een van de Europese landen waar de Ladder mogelijk gebruikt zou kunnen worden bij openbare aanbestedingen, vertelt George Thurley, die namens SKAO onder andere betrokken was bij de haalbaarheidsstudie. “Aan het eind van dit onderzoek organiseerden we een focusgroepdiscussie met IGBC om de kansen en mogelijkheden van de implementatie van de Ladder in Ierland te bespreken. Omdat zij erg enthousiast waren over de Ladder, besloten we dat zij onze lokale partner in Ierland zouden worden.”

Belang van lokale partner

Zo’n lokale partner is volgens Thurley belangrijk om partijen mee te krijgen in het gebruik van de Ladder bij hun aanbestedingen. “IGBC heeft een sterk netwerk en veel kennis binnen de infrastructuur- en bouwsector in Ierland. Tegelijkertijd is het beter en handiger voor aanbestedende diensten en organisaties die op zoek zijn naar certificering om te kunnen communiceren met een partij uit hun eigen land. IGBC fungeert als partner als schakel tussen SKAO en de Ierse markt en als coördinator tussen betrokken partijen.”

Waarde van de CO2-Prestatieladder

IGBC ziet de CO2-Prestatieladder als een nuttig systeem voor de bouw- en infrasector om bij te dragen aan haar ambities op het gebied van duurzaam inkopen, zegt Marianne Ibrahim, projectmanager bij IGBC. “De Ladder is een beproefd systeem dat aanbestedende diensten gemakkelijk en zonder extra kosten kunnen gebruiken. Omdat het al jaren een bewezen aanbestedingsinstrument is in Nederland en België, is het ook betrouwbaar. Het wordt niet voor niets gezien als best practice op het gebied van duurzaam inkopen. Voor ons was de vraag dan ook niet of we de Ladder in Ierland wilden helpen uitrollen, maar hoe we dat het beste konden aanpakken.”

Geschikte partij voor proefproject

Om ervaring op te doen en partijen bekend te maken met de Ladder, besloten SKAO en IGBC om in 2023 een pilotproject op te zetten met een aanbestedende dienst. Thurley: “Uiteindelijk kwamen we uit bij TII. Zij waren ook geïnterviewd tijdens het haalbaarheidsonderzoek, dus we hadden al contact gelegd en wisten van hun ambities op het gebied vanCO2-reductie. Via een aantal persoonlijke en online bijeenkomsten hebben we uitgelegd hoe de Ladder werkt en hoe TII deze zou kunnen implementeren in een aanbesteding. TII koos vervolgens een geschikt project voor de pilot.

Voordeel op de aanbesteding

Dat project betrof de herbestrating van een 11,5 kilometer lange snelweg in Kildare, met een geschatte contractwaarde van vier miljoen euro. Met behulp van de Ladder in het aanbestedingsdocument konden inschrijvers een fictieve korting op de aanbestedingsprijs krijgen, afhankelijk van hun ambitieniveau. Ibrahim: “Omdat nog geen van de partijen gecertificeerd was, moesten ze aangeven op welk niveau ze gecertificeerd wilden worden. Ze kregen drie maanden na afronding van de werkzaamheden de tijd om aan de eisen van dit niveau te voldoen.”

Kiezen voor een kleine groep

Omdat het een eerste project was met de Ladder in Ierland, koos TII voor een onderaanneming binnen een grotere raamovereenkomst, waarop slechts een handvol bedrijven kon reageren, vertelt Ibrahim. “Er waren dus vijf partijen die konden inschrijven. De reden dat TII hiervoor koos, is dat ze dan goed aan de partijen konden uitleggen wat de Ladder precies inhoudt, waarom ze ervoor kozen en wat het voor de bedrijven betekent. In elke nieuwe markt is het heel belangrijk om ervoor te zorgen dat de potentiële leveranciers begrijpen wat er van hen wordt gevraagd en wat de voordelen zijn. De overlegsessie was opmerkelijk succesvol. Alle partijen waren positief en hadden ambities om zich op niveau 3 of 4 te laten certificeren.

21 procent emissiereductie bereikt

Uiteindelijk werd het project gegund aan Jons Civiele Techniek, dat op niveau 4 had ingeschreven. In de zomer van 2024 heeft het bedrijf het project in drie maanden succesvol uitgevoerd. En niet onbelangrijk met een aanzienlijke emissiereductie. Jons wist in totaal 21 procent minder CO2 uit te stoten dan de verwachte uitstoot. De besparing werd onder andere gerealiseerd dankzij een energiezuinige uitvoering, de keuze voor duurzaam geproduceerd asfalt en een besparing van 165 ton aan grondstoffen en 126 ton met betrekking tot materieel.

Succes is inspirerend

Vanwege het succes van de pilot heeft TII besloten om de Ladder de komende vier jaar ook toe te passen bij andere aanbestedingen, waaronder twee raamovereenkomsten met elk een waarde tussen de €30 miljoen en €60 miljoen. Volgens Ibrahim inspireert het succes ook de rest van de markt. “We hebben al gesprekken gevoerd met verschillende aanbestedende diensten die geïnteresseerd zijn, zoals Irish Rail. Het helpt enorm dat we met de pilot hebben laten zien dat aanbesteden met de Ladder daadwerkelijk leidt tot significanteCO2-reductie en goed werkt in de Ierse context. Vaak hebben partijen bewijs uit hun eigen context nodig voordat ze het over een andere boeg gooien. Bij IGBC zijn we druk bezig met webinars, evenementen en trainingen om de Ladder verder te promoten. We hopen op een sneeuwbaleffect. Ook voor de industrie. Bedrijven zien nu dat je met certificering een aanbesteding kunt winnen.”

Publieke sector moet Ladder stimuleren

Ibrahim verwacht de komende jaren nog wel wat uitdagingen tegen te komen. “Er is genoeg ervaring met de Ladder in heel Europa en het is een beproefd instrument, maar voor veel Ierse belanghebbenden is het nog nieuw en kost het tijd om zich vertrouwd te voelen met een nieuw instrument. De meeste mensen en organisaties leren al doende. De ervaring met TII laat zien dat het in de praktijk gemakkelijker is dan verwacht, dus we hopen dat andere inkopers dezelfde ervaring zullen hebben. Als IGBC zijn we beschikbaar om inkopers te ondersteunen tijdens hun proces. De eerste stappen zijn nu gezet, maar er is nog veel meer nodig. Het zou enorm helpen als de publieke sector het gebruik van de Ladder bij overheidsopdrachten actiever zou aanmoedigen. We kunnen de Ladder promoten vanuit IGBC, maar uiteindelijk wil je dat de sector zelf de tool omarmt en uitdraagt.”

Bewijs dat systeem ook elders werkt

Wat is tot slot de belangrijkste les die SKAO heeft geleerd van de eerste aanbesteding met de Ladder buiten Nederland en België? Thurley: “Vooral dat het systeem ook in andere landen werkt en relatief eenvoudig te implementeren is. Als je bekend bent met ISO-normen, is de Ladder niet heel anders. Verreweg het meeste werk zat in de doorlooptijd, tussen het eerste contact en de implementatie van het project. Maar dat is ook logisch. Je moet de juiste mensen en partijen bij elkaar brengen, uitleggen hoe alles werkt en wat de voordelen zijn, en er dan voor zorgen dat de Ladder kan worden opgenomen in een aanbesteding. Maar door dit vaker te doen, ook in andere landen, zal dit proces steeds sneller gaan. Ierland is het nieuwste bewijs van de kracht van de Ladder.”